વિસરાઈ ગયેલી બાળરમતો – તરંગ બી. હાથી
Copied from - Read Gujarati
[1] અડકો-દડકો : બે હાથની આંગળી અંગુઠાં સહિત જમીન પર રાખી ‘અડકો દડકો દહીં દડુકો….’ ગાતાં ગાતાં ‘સાકર શેરડી ખજૂર….’ એમ બોલીને જેના હાથ પર ખજૂરનો ‘ર’ આવે તે હાથ પાછળની તરફ વાળી લેવામાં આવતો. આમ, રમનાર બધાના હાથ પાછળ વળી જાય ત્યારે રમત પૂરી થઈ ગઈ કહેવાય.
[2] ગીલ્લી દંડા : લાકડાંની નાની પણ થોડી મજબુત લગભગ ચાર ઈંચની લાકડીની ગીલ્લી બનાવવામાં આવતી અને તેના જેવી લગભગ બાર ઈંચની લાકડીનો દંડો બનાવવામાં આવતો. ઠીકરાં પર ગીલ્લી ગોઠવી તેના એક ખુલ્લા છેડા પર લાકડીનો પ્રહાર કરી હવામાં ગીલ્લીને ફટકારી દૂર સુધી પહોંચાડવામાં આવતી અને જો હવામાં ઉછળતી ગીલ્લીને સામે ઊભેલ ખેલાડી દ્વારા કેચ કરવામાં આવે તો ગીલ્લીને ફટકારનાર ખેલાડીનો દાવ પુરો થઈ ગયો ગણાતો.
[3] ભમરડા : લાકડાનો શંકુ આકારનો ભમરડો, તેની મધ્યમાં લોખંડની આરી (ધરી). ભમરડાના માથે દોરી ભરાવી ગોળ ગોળ આરી સુધી વીંટી અને ઝાટકા સાથે નીચેની તરફ ફેંકી જમીન પર ફેરવવામાં આવતો અથવા હવામાં ફેરવી હથેળી પર ફેરવવામાં આવતો.
[4] લખોટી : એક કુંડાળું કરી તેમાં રમનાર પોતાની પાસેની લખોટીઓ મુકે છે. કુંડાળાથી થોડે દૂર એક રેખા ખેંચવામાં આવતી. અને રેખાની બહાર ખેલાડીઓ પોતાની પાસે રહેલ લખોટી દ્વારા કુંડાળામાં રાખેલી લખોટીને નીશાન તાકીને બહાર લાવતા. બહાર આવેલ લખોટી તે ખેલાડીની માલીકીની ગણાતી. લખોટીની રમતોમાં અલગ અલગ પ્રકારો પણ છે.
[5] લંગસીયા : ઉત્તરાયણ પતી ગયા બાદ વધેલી દોરીને એક ઠીકરાં સાથે બાંધી લંગસીયું બનાવવામાં આવતું. ખેલાડીઓ લંગસીયા હવામાં ગોળ ગોળ ફેરવી એક બીજાના લંગસીયામાં ભેરવી ખેંચતા. જેનું લંગસીયું તૂટી જાય તે હારી ગયો કહેવાય. ટેલીફોનના તાર પર આવું જ એક લંગસીયું ભરાવવામાં આવતું અને તેના બીજા છેડે બીજું એક ઠીકરું બાંધવામાં આવતું. ઠીકરાં પછી દોરીનો છેડો છુટ્ટો રાખવામાં આવતો. છુટ્ટા છેડાથી ઠીકરાંને ગોળ ફેરવી છુટ્ટું મુકવામાં આવતું અને ત્યાર બાદ જેના હાથમાં છેડો આવે તેને દાવ મળતો.
[6] ખૂચામણી : વરસાદના સીઝનમાં આ રમત ખાસ રમવામાં આવતી. લોખંડનો સળીયો લગભગ બાર ઈંચ. ભીની માટીમાં કુંડાળું કરી ઝાટકા સાથે ખોસવામાં આવતો. જો ખેલાડી ખોસવામાં સફળ ન થાય તો બીજાનો વારો આવતો.
[7] સાત તાળી : જે ખેલાડીનો દાવ હોય તેના હાથ પર બીજો ખેલાડી સાત વાર તાળી આપી ને ‘છુટે છે’ કહી ભાગવાનું. દાવ દેનાર ખેલાડી દોડી અને બીજાને પકડી લે તો તે આઉટ ગણાતો અને આઉટ થયેલ ખેલાડીનો દાવ આવતો.
[8] નદી કે પર્વત : ઓટલા ને પર્વત ગણવામાં આવતો અને જમીન ને નદી. હવે આ રમતમાં દાવ દેનાર ખેલાડીને અન્ય ખેલાડી દ્વારા પૂછવામાં આવતું કે નદી કે પર્વત. ખેલાડી જો ‘પર્વત’ કહે તો ઓટલા ઉપર ઊભા રહેવાનું અને ઓટલા પર આવનાર અન્ય ખેલાડી ને પકડી લે તો તે આઉટ જાહેર કરવામાં આવતો. એવી જ રીતે ‘નદી’ કહે તો અન્ય ખેલાડી ઓટલા પર ઊભો રહે અને દાવ દેનાર જમીન પર.
[9] લોખંડ કે લાકડું ? : દાવ દેનાર ખેલાડીને પૂછવામાં આવતું ‘લોખંડ કે લાકડું ?’ જવાબમાં લોખંડ કહેવામાં આવે તો અન્ય ખેલાડીઓ લોખંડને પકડી ઉભા રહેવાનું. લોખંડમાં બારીની ફ્રેમ, હિંચકાનો સળીયો, ગ્રીલ વગેરે. અને લાકડું હોય તો તેમાં બારી, હિંચકો, આસપાસના વૃક્ષો વગેરે. લોખંડ કે લાકડું પકડવામાં કોઈ નિષ્ફળ જાય તો આઉટ જાહેર કરવામાં આવતો અને પછી તેનો દાવ આવતો.
[10] કલર.. કલર કયો કલર.. ? : કલર કલર કયો કલર – એમ પૂછી દાવ લેનાર કોઈ એક કલરનું નામ કહે અને આસપાસમાં તે કલર દેખાય તો તેને સ્પર્શ કરીને ઊભા રહેવાનું. કલર ન મળે તો તે આઉટ જાહેર કરવામાં આવતો.
[11] ચલકચલાણી : ચાર ખુણે ચાર ખેલાડી ઊભા રહે. દાવ દેનાર કોઈ એક ખુણે જઈને પૂછે ‘ચલકચલાણી’ તો તેના જવાબમાં ખેલાડી તેની વિરુદ્ધની ખુણાને ઉદ્દેશીને જવાબ આપે કે ‘પેલે ઘેર ધાણી’ આમ, ખેલાડી બીજી દિશામાં જાય કે તરત ખુણા પર રહેલા ખેલાડી પોતાના ખુણા બદલી લે. જો એમ કરતાં વચ્ચેથી જ દાવ દેનાર ખેલાડી પકડી લે તો તે આઉટ જાહેર થાય.
[12] ઈંડું : ચલકચલાણી જેવી જ રમત પણ થોડી જુદી. ચોરસ જગ્યા પર બે આડા અને ઊભા પાટા બનાવવામાં આવતા. પાટા જ્યાં ક્રોસ થાય ત્યાં નાનું ચોરસ બનતું અને તેમાં રમનાર ખેલાડીઓ પ્રમાણે ટાઈલ્સના ટુકડા રાખવામાં આવતા. દાવ દેનાર ખેલાડી પાટાની અંદરના ભાગમાં રહેતો અને બાકીના ખેલાડીઓ ખુણાના 4 ચોરસમાં ઊભા રહેતા. દાવ દેનાર ખેલાડી પહેલાં પાટાના છેડાઓને સ્પર્શ કરવા જાય તે સમય દરમ્યાન બાકીના ખેલાડીઓ ટાઈલ્સના ટુકડાને લઈ લે. અને તેમ કરતા કોઈ ખેલાડી ઝડપાઈ જાય તો તે આઉટ જાહેર કરવામાં આવતો.
